خیابان در شهر

خیابان ها مهمترین ، حساسترین و بیشترین فضاهای عمومی یک شهر را تشکیل می دهند. اهمیت خیابان ها رااز چند جهت می تاون بررسی نمود:

1.     اختصاص در صد قابل ملاحظه ای از سطح شهرهابه خیابان

به طور کلی امروزه تقریباً درتمام شهرهای دنیا بخاطر وارد شدن ماشین، درزندگی انسان ووابستگی بی چون وچرای زندگی انسان در شهرها به ماشین، سطح نسبتاًزیادی از اراضی شهرها به خیابان اختصاص داده شده است تا جایی که در بعضی از شهرهای کشورهای غربی تا حدود 75% از اراضی شهری بنحوی در اختیار اتومبیل قرارگرفته است،نظیر خیابان ها، اتوبان ها ، پذکینگ ها وغیره...

2.     خیابان عنصر اصلی فرم شهر

خیابان ها  چارچوب ، بدنه وساختار اصلی فرم هر شهر را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر یکی از عوامل عمده تعیین کننده فرم هر شهر شبکه خیابان های آن شهر است. وبدیهی است هر شبکه خصوصیات خاص خود را داشته وازامتیازات و محدودیت های ویژه ای برخوردار است. براین اساس هویت ، شناسایی مقایسه فرم شهر ها می تواند در وهله ی اول از طریق شبکه خیابان های آن ها انجام پذیرد.

اهمیت مسئله

خیابان‌ها مهم‌ترین، حساس‌ترین و بیشترین فضاهای عمومی یک شهر را تشکیل می‌دهند. اهمیت خیابان‌ها را از چند جهت می‌توان بررسی نمود:

1-    خیابان‌ها محل اتصال وارتباط فضاها و فعالیت‌های شهری به یکدیگر

خیابان‌ها درحقیقت فضاهای عمومی شهرهستند که با ایجاد ارتباط بین بخش‌ها وفعالیت‌های مختلف یک شهر همانند شریان‌ها در بدن، آن را زنده و پویا نگه می‌دارند.

2-    خیابان‌ها به عنوان نماد فرهنگی

درزندگی شهری امروزه خیابان‌ها نه تنها محل اتصال وارتباط فضاها و فعالیت‌های شهری به یکدیگرند، بلکه مظهر وآئینه زندگی هر شهرنیز به حساب می‌آیند. بر همین اساس باید انتظار داشت که در فرهنگ‌های مختلف، خیبان‌ها بصورت‌های گوناگون ومتنوعی تبلور پیدا کنند. نمونه واقعی زندگی ساکنین یک شهر اعم از فعالیت‌های عمومی و خصوصی در خیابان‌های آن وجود دارد.همین فعالیت‌هاست که همراه با هرچیزدیگری که نمایانگر ارزش‌های ساکنین شهر باشد، سرانجام در کالبد شهر انعکاس پیدا خواهد کرد. بااین دید خیابان وسیله بسیار مؤثری برای انتقال اطلاعات است.

3-    خیابان مهمترین وسیله ابزار طراحی شهری

بزرگترین شکل حرفه طراحی شهری امروز درهمه جای دنیا آزاد فقدان وسائل مؤثر وکافی جهت انجام دخالت‌های لازم در بافت شهرف ایجاد کنترل ویا هدایت آن وبه وجود آوردن امکان پیاده کردن ایده‌های جدید بوده است. با توجه به آن چه گفته شد خیابان‌ها مهمترین ومؤثرترین فضاهای عمومی هر شهری به حساب می‌آیند که در مالکیت عموم بوده وبنابراین مناسب‌ترین امکانات را در اختیار طراح شهری قرارمی‌دهند تاازاین طریق بخش اعظم فضاهای عمومی شهرکه درضمن اسکلت کلی شهر را نیز تشکیل می‌دهند سامان بخشیده ونهایتاً به ایجاد نظم وهویتی مناسب برای کل شهر بیانجامد.

مسائل خاص مربوط به عابر پیاده

• عابرپیاده معمولاً دراستفاده از فضاها محدودیت چندانی را برای خود قائل نبوده وبنابراین به راحتی از فضایی به فضای دیگر، از پیاده رو به خیابان و بالعکس وارد شده ومسیر دلخواهش را ادامه می‌دهد. مگراین که با مانع فیزیکی بازدارنده‌ای روبرو شود.
• عابرپیاده درصورت امکان معمولاً نزدیک‌ترین راه را به مقصد خویش انتخاب می‌کند وبرای این کار مارپیچ‌ وار از لابلای موانع ثابت ومتحرک عبور می‌نماید.
• نرده‌ها تاحدودی رفتارعابرین پیاده را کنترل وهدایت می‌کنند، لیکن به هیچ وجه قادر به تغییر اساسی وکامل آنها نیستند. ترکیب مناسب محل نرده با جوی، باغچه، جدول وسایرموانع وعناصرشهری موفقیت بیشتررادرکنترل وهدایت رفتار پیاده‌ها دربرداشته است. به عبارت دیگر وقتی عابری خود را با موانع هر چند کوچک ولی متعدد روبرو ببیند احتمال این که از آن‌ها عبورنکند زیاد است. برعکس قرارگیری نامتناسب این عناصر در فضاهای شهری آشفتگی و نابسامانی بیشتری را در رفتارها پدید می‌آورد. وقتی مسیر پیاده توسط خیابان قطع شود عابرین پیاده اغلب سعی می کنند حتی المقدور مسیر قبلی خود را ادامه دهند.
• نبش تقاطع‌ها، متناسب با جهت حرکت وسائل نقلیه، مناسب‌ترین محل از نظر عابر پیاده جهت انتظار کشیدن برای وسیله نقلیه است. محدوده این فعالت اغلب تا اواسط جاده نیز کشیده می‌شود.
• موانع متحرک بخصوص تمرکز جمعیت درابتدای ورودی‌ها، کوچه، پاساژ، مغازه، سینما وغیره و وجود فعالیت‌های جاذب و یا تمرکز فعالیت‌های کوچک دریک نقطه نقش عمده وتعیین کننده‌ای در انحراف رفتار پیاده‌ها از مسیر عادی ومجاز خوددارند.
• اهمیت ندادن به عابر پیاده وفقدان فضاها ومسیرهای از پیش تعیین شده برای استفاده آن‌ها خود سبب ایجاد رفتارهای غیر مجاز در فضاهای شهری شده است.

منبع: تحلیل فضای شهری : دکتر سید حسین بحرینی